گفت‌وگوی علمی

صدیقه بهمئی کمایی

پاسخ: در ناتروپاتی، پیش از آغاز درمان ناباروری، پاکسازی بدن (Detoxification) یکی از مراحل کلیدی به شمار می‌رود، به‌ویژه در زنانی که سابقه مصرف داروهای شیمیایی دارند. هدف از این مرحله، کاهش بار سمی بدن، تنظیم عملکرد کبد، تعادل سیستم گوارشی و تقویت محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان (HPO axis) است. مراحل پیشنهادی پاکسازی در ناتروپاتی شامل موارد زیر است: 1. پاکسازی کبد و صفرا: • استفاده از دمنوش‌های گیاهی مانند خارمریم (Milk Thistle)، کاسنی، آرتیشو (کنگر فرنگی) برای بهبود عملکرد کبد • مصرف آب گرم با لیمو ترش ناشتا برای تحریک دفع صفرا • پرهیز از مصرف چربی‌های اشباع، فست‌فود و نوشیدنی‌های قندی 2. پاکسازی روده و بهبود میکروبیوم: • استفاده از فیبرهای طبیعی مانند پسیلیوم (اسفرزه) • مصرف پروبیوتیک‌ها (ماست طبیعی، کفیر، مکمل‌ها) • پرهیز از مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و قندهای ساده در این مرحله 3. تعادل هورمونی با گیاهان دارویی: • گیاهانی مانند پنج‌انگشت (Vitex agnus-castus)، شیرین‌بیان (در دوز کنترل‌شده)، رازیانه و قاصدک برای تنظیم هورمون‌ها • استفاده از روغن‌های گیاهی مانند روغن کنجد یا روغن کرچک (در برخی روش‌های موضعی) 4. اصلاح سبک زندگی: • خواب منظم، کاهش استرس (از طریق یوگا، مدیتیشن، پیاده‌روی) • فعالیت بدنی ملایم روزانه (۲۰–۳۰ دقیقه) • نوشیدن آب کافی (۶ تا ۸ لیوان در روز) مدت زمان پروتکل پاکسازی: معمولاً بین ۳ تا ۶ هفته توصیه می‌شود، بسته به شرایط هر فرد، با نظارت متخصص ناتروپاتی انجام می‌گیرد. این مرحله کمک می‌کند بدن در وضعیت بهینه برای پاسخ‌دهی به درمان‌های تقویتی قرار گیرد. منابع علمی معتبر: • Textbook of Natural Medicine (Joseph Pizzorno, Michael T. Murray) • Principles and Practice of Naturopathic Medicine • مقالات منتشرشده در Journal of Complementary and Integrative Medicine

۱) نکتهٔ کلی و چارچوب زمانی بهتر است بازهٔ پیش‌نیاز و اصلاح را از ۶–۱۲ هفته قبل از شروع چرخهٔ درمان یا تلاش برای بارداری آغاز کنید (این بازه برای اصلاح رفتارها، وضعیت ویتامینی و برخی درمان‌های هورمونی منطقی است). ۲) اصلاح سبک زندگی (اولویت بالا — اثر بزرگ و کم‌خطر) سیگار و الکل: قطع کامل سیگار و حذف الکل قبل و حین تلاش برای بارداری. شواهد قوی وجود دارد که اینها شانس بارداری و پاسخ به درمان را کم می‌کنند. وزن ایده‌آل: کاهش وزن در افراد با BMI بالا (یا افزایش وزن اگر BMI خیلی کم است)؛ در سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) کاهش وزن ۵–۱۰% می‌تواند شانس تخمک‌گذاری و حاملگی را بالا ببرد. کافئین: مصرف متوسط یا کاهش مصرف توصیه می‌شود؛ اجتناب از دُزهای بسیار بالا. ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل: رژیم غنی از میوه/سبزی، چربی‌های سالم و پروتئین، و رساندن ویتامین‌ها/اسیدهای چرب ضروری. ۳) تکمیل ویتامینی و تغذیه‌ای (استاندارد) اسید فولیک؛ 400 میکروگرم روزانه از زمان تصمیم به بارداری تا هفته 12 بارداری (یا دوز بالاتر اگر سابقه نقص لوله عصبی یا دستور پزشک). کمبود ویتامین د؛ بررسی سطح و در صورت کمبود‌ تکمیل شود (مطالعات نشان می‌دهد سطح مناسب ممکن است با نتایج بهتر مرتبط باشد، ولی شواهد قطعی محدود است). ۴) آزمایش‌ها و بررسی‌های پایه‌ای هورمونی و متابولیک (پیش از شروع درمان) این فهرست برای خانمی است که قرار است فرایند تقویت باروری را شروع کند. ممکن است همهٔ آزمایش‌ها برای هر فرد لازم نباشد، ولی برای ارزیابی محور هورمونی و علل قابل اصلاح مفید است: TSH و Anti-TPO (آنتی‌بادی تیروئید)؛ بررسی عملکرد تیروئید قبل از بارداری بسیار مهم است؛ بسیاری از راهنماها پیشنهاد می‌کنند در زنان نابارور یا پیش از ART سطح TSH را کنترل کنند و در صورت اتوایمیون یا اختلال، درمان را شخصی‌سازی نمایند. (میزان هدف TSH پیش‌تخمک‌گذاری در برخی راهنماها ≤2.5 mU/L پیشنهاد شده، اما در جامعهٔ علمی اختلاف وجود دارد و تصمیم باید فردی‌سازی شود). پرولاکتین؛ در صورت اختلال پریود (الیگو/آمنوره) یا نشانه‌های بالینی، بررسی شود؛ درمان در صورت بالا بودن مفید است. قند صِرف ناشتا و HbA1c (یا تست تحمل گلوکز در موارد مشکوک به مقاومت به انسولین/PCOS). FSH / LH / E2 و AMH؛ برای تخمین ذخیرهٔ تخمدانی و برنامه‌ریزی تحریک تخمدانی در ART. سِرولوژی عفونت‌ها و غربالگری‌های مربوطه (خلاصهٔ ایمنی و واکسیناسیون طبق راهنمای ACOG/ASRM). ۵) آماده‌سازی و بررسی رحم (آناتومی و پذیرش اندومتر) ارزیابی آناتومی حفرهٔ رحم: با اولویت «سونوهیستروگرافی (SHG) یا سونو واژینال ۳D»؛ این دو روش دقت بالایی برای تشخیص ناهنجاری‌هایی مثل پولیپ، سپتوم یا آدئنوما ندارند و در صورت شک، هیستروسکوپی قطعی است. ESHRE توصیه می‌کند ارزیابی حفرهٔ رحم به‌خصوص در موارد سقط مکرر یا شکست مکرر لانه‌گزینی. درمان ضایعات قابل اصلاح: پولیپ، میوم داخل‌حفره‌ای، چسبندگی‌ها (Asherman) — برداشتن با هیستروسکوپی می‌تواند شانس موفقیت ART را بالا ببرد. ضخامت اندومتر: در مطالعات، اندومتر «نازک» (<7–8 mm) با نتایج کمتر همراه است، اما حاملگی حتی با ضخامت‌های کمتر هم گزارش شده؛ لذا اگر اندومتر ضعیف باشد، بررسی علت و گزینه‌های تخصصی مطرح می‌شوند.

۶) مداخلات رحمی یا موضعی؛ چه چیزهایی با شواهد کافی و چه چیزهایی بحث‌برانگیزند؟ هیستروسکوپی تشخیصی/درمانی در صورت شواهد ضایعه یا سابقهٔ سقط/شکست مکرر. (در صورت یافته، برداشتن اغلب توصیه می‌شود). Endometrial scratching (خراش اندومتر)؛ مطالعات متناقض‌اند؛ بعضی مرورها اثر مثبت اندکی نشان داده‌اند اما شواهد قوی و قطعی نیست. بنابراین این اقدام را نباید به‌صورت روتین برای همه انجام داد؛ ممکن است در موارد خاص توسط متخصص مطرح شود. گزارش‌های جدید (مثل PRP، G-CSF، پی‌آر‌پی داخل رحمی): بیشتر شواهد اولیه یا کوچک‌اند و هنوز به عنوان درمان روتین توصیه نمی‌شوند؛ باید در چارچوب تحقیق یا تصمیم فردی و تخصصی بررسی شوند. ۷) تنظیم محور هورمونی — چه چیزی معمولاً اصلاح می‌شود؛ کم‌کاری تیروئید و اتوایمیون تیروئید: تشخیص و درمان (لووتیروکسین) در صورت لزوم — پیش از ART یا بارداری باید کنترل شود. پیشنهادات برای هدف TSH پیش‌باروری متغیر است؛ در حضور آنتی-TPO یا ریسک بالا، هدف غلظت پایین‌تری معمولاً در نظر گرفته می‌شود. پرولاکتین بالا: اگر بالینی معنی‌دار باشد، می‌توان با داروهای مهارکنندهٔ پرولاکتین (مثلاً بروموکریپتین/کابرگولین) درمان کرد که اغلب پریود را بازمی‌گرداند. PCOS: اولویت با اصلاح سبک زندگی و کاهش وزن است؛ در برخی موارد متفورمین یا القای تخمک‌گذاری با لتروزول/کلومیفن توسط متخصص استفاده می‌شود. ۸) داروها و مکمل‌هایی که باید با احتیاط یا قطع شوند داروهای تری‌تاف (مثال) یا داروهایی که می‌دانیم برای جنین مضرند — هر دارویی را که مصرف می‌کنید با پزشک مرور کنید. گیاهان/مکمل‌های بدون استاندارد: برخی مکمل‌ها ممکن است تداخل یا اثر نامطلوب داشته باشند — فقط موارد تاییدشده توسط پزشک را مصرف کنید. ۹) نکاتی درباره «پاکسازی بدن» (detox) که بیماران می‌پرسند بسیاری از برنامه‌های تجاری «سم‌زدایی» (detox diets/cleanses) شواهد علمی قوی ندارند و بعضی می‌توانند مضر باشند (کاهش کالری بیش از حد، کم‌آبی، قطع داروها). به جای این برنامه‌ها بهتر است روی اصلاح پایدار سبک زندگی، تغذیهٔ متعادل و اصلاح کمبودهای ویتامینی/غیر ویتامینی تمرکز کنید. ۱۰) چک‌لیست عملی (خلاصه برای گفت‌وگو با پزشک) 1. شروع برنامهٔ پیش‌باروری 6–12 هفته قبل. 2. آزمایش: TSH + Anti-TPO، پرولاکتین، FSH/LH/E2، AMH، گلوکز ناشتا/HbA1c، سِرولوژی‌های لازم. 3. مکمل: اسید فولیک 400 µg روزانه؛ بررسی و تکمیل ویتامین D در صورت نیاز. 4. ارزیابی حفرهٔ رحم با TV-3D یا SHG؛ در صورت یافته، هیستروسکوپی. 5. اصلاح سبک زندگی: قطع سیگار و الکل، تنظیم وزن، ورزش منظم، کاهش کافئین زیاد. 6. بررسی و درمان اختلالات هورمونی اختصاصی (تیروئید، پرولاکتین، PCOS) تحت نظر متخصص. ۱۱) چه چیزهایی را نباید به‌صورت روتین انجام داد (یا باید با احتیاط) * مداخلات رحمی تجربی (PRP، G-CSF) و «سم‌زدایی» تجاری — شواهد کافی ندارند. * Endometrial scratching: شواهد متناقض‌اند — ممکن است در موارد انتخابی مطرح شود اما روتین نیست.

برای ارسال پاسخ شوید.